نقد استاد اعتباری از فراری عصار: فن بیان حماسی برای شعر عاشقانه و كمبود تحریر و ویبره
استاد حسن مهدی اعتباری، استاد آواز ایرانی،دربرنامه عصرهنر رادیو ایران، قطعه فراری علیرضا عصار را از نظر فن بیان، كوك و ریتم تحسین كرد اما انتقاد نمود كه ادای كلمات بیش از حد محكم و حماسی است در حالی كه شعر عاشقانه است؛ وی خواستار تزئینات صوتی بیشتر مانند تحریر، ویبره و گریان شد.
به گزارش روابط عمومی رادیو ایران، استاد حسن مهدی اعتباری، خواننده و استاد برجسته آواز ایرانی، در گفتگویی اختصاصی با برنامه رادیویی، نقد كارشناسی دقیقی بر قطعه معروف فراری با صدای علیرضا عصار ارائه داد. وی این اثر را در زمره كارهای شنیدنی عصار قرار داد اما بر ناهماهنگی فن بیان حماسی با ماهیت عاشقانه شعر و كمبود تزئینات صوتی تأكید ورزید و راهكارهای فنی برای ارتقای زیبایی آوازی پیشنهاد كرد.
استاد اعتباری با تقسیمبندی فن بیان به دو نوع، تحلیل خود را آغاز كرد: دو مدل فن بیان وجود دارد: یكی ضعیف و دیگری بیش از حد قوی كه كلمات با اصطكاك محكم ادا میشود. در كارهای حماسی، این شیوه مناسب است اما در قطعه فراری، علیرضا عصار كلمات را به صورت حماسی و محكم ادا كردهاند، در حالی كه شعر عاشقانه است و نیاز به لطافت بیشتری دارد. وی این ناهماهنگی را اصلیترین نقد فنی خود دانست و افزود: فن بیان قوی برای شعر عاشقانه، بیش از حد جرحدار به نظر میرسد.
استاد آواز، نقاط قوت اثر را نیز برشمرد: از نظر كوك، كاملاً درست میخوانند و ریتم عالی است. حفظ كار نیز خوب است و از ولو (تغییر حجم صدا) به درستی استفاده شده كه پویایی صدا را ایجاد میكند. وی با مقایسه، مثال عملی زد: فرض كنید بیت اول را من بخوانم: با تحریر بیشتر، ویبره مناسب و گریان، شنونده تفاوت را احساس میكند. اما در فراری، آقای عصار روی 'دست و پا زدم' تحریر و ویبره كمتری انجام دادهاند.
حسن مهدی اعتباری بر اهمیت تزئینات صوتی تأكید ورزید: تزئینات مانند تحریر، ویبره و گریان، زیبایی كار را چند برابر میكند. علیرضا عصار میتوانستند از این عناصر بیشتر بهره ببرند تا اثر غنیتر شود. خوشبختانه، موسیقی و اركستر زیبا است كه كار را شنیدنی كرده. وی در پایان ارزیابی، موضع خود را روشن كرد: به خاطر اركستر و موسیقی زیبا، اثر را دوست داشتم و در زمره آثار شنیدنی عصار قرار میدهم، اما تزئینات آوازی كمتر از حد انتظار بود.
این نقد كارشناسی در حالی ارائه شد كه علیرضا عصار یكی از خوانندگان محبوب موسیقی پاپ-سنتی ایران است و قطعه فراری از آثار پرشنیدۀ وی محسوب میشود. استاد اعتباری با تكیه بر اصول آواز ایرانی، معیارهای فنی را یادآوری كرد: فن بیان باید با ژانر شعر همخوانی داشته باشد؛ در اشعار عاشقانه، لطافت و تزئینات غالب است، نه قدرت حماسی. ویبره (لرزش كنترلشده صدا)، تحریر (گامبهگام بالا و پایین رفتن صدا) و گریان (حالت عاطفی صدا) از ابزارهای كلیدی زیباییشناسی آواز ایرانی هستند.
استاد اعتباری با اشاره به ولو یا پویایی حجم صدا، توضیح داد: تغییر كم و زیاد حجم صدا، حفظ كار را تضمین میكند اما بدون تزئینات، كار ناقص میماند. خواننده باید شنونده را با تفاوتهای ظریف مجذوب كند. وی پیشنهاد عملی داد: در اجراهای بعدی، عصار میتواند با افزودن تحریر روی كلمات كلیدی و ویبرههای ملایم، تعادل عاشقانه-حماسی ایجاد كند.
این گفتگو فرصتی نادر برای شنوندگان فراهم كرد تا از دیدگاه استاد آواز، استانداردهای حرفهای را بیاموزند. نقد اعتباری نه تخریب، بلكه راهنمایی سازنده بود: تحسین كوك، ریتم و اركستر همراه با پیشنهاد بهبود فن بیان و تزئینات. در موسیقی ایرانی، تعادل بین قدرت و لطافت، رمز ماندگاری است و فراری با پتانسیل تزئینات بیشتر، میتواند به اثری كلاسیك تبدیل شود.این نقد، گفتمانی سازنده میان نسلهای موسیقی ایرانی ایجاد میكند و خوانندگان جوان را به سوی اصول آواز اصیل هدایت مینماید. قطعه فراری علیرضا عصار با وجود نقدها، جایگاه خود را در قلب شنوندگان حفظ كرده و این گفتگو، عمق هنری آن را بیشتر آشكار ساخت.