هفته نامه صدا وسیما قصه های تنیده در ظهر جمعه های ما

رادیو، برنامه های ماندگار زیادی دارد؛ برنامه هایی كه
سالها همراه شنوندگان بوده و تعداد زیادی از مخاطبان،
هنوز بخشی از خاطرات زندگی شان را با آن برنامه به یاد
می آورند. آرشیو رادیو و تلویزیون پر است از این برنامه ها
كه با خاطرات جمعی ما گره خورده است؛ برنامه هایی كه در
فضایی خاص و متفاوت پخش می شدند و به سبب محتوا و
ساختار بی بدیلشان طرفداران زیادی داشتند. برنامه «قصه
ظهر جمعه » یكی از این برنامه هاست كه همچنان روی آنتن
رادیو ایران است. قدمت این برنامه را از اردیبهشت سال
1319 كه رادیو تاسیس شد، می توان فهمید، چراكه این برنامه
حدود یك ماه بعد از را ه اندازی رادیو، با گویندگی مرحوم
فضل الله مهتدی، معروف به صبحی در روزهای جمعه پخش
شد. مهتدی حدود 25 سال در این برنامه گویندگی كرد. بعد
از او، زنده یاد حمید عاملی و مریم نشیبا، مدتی این برنامه
را اجرا كردند. این برنامه به سبب قدمتش، گویندگان زیادی
همچون علی جواهر كلام، ایرج گلسرخی، حمید عاملی،
مصطفی موسوی گرمارودی، علی عابدی و امیرحسین مدرس
را به خود دید كه در مقاطع كوتاهی، روی صندلی رادیو ایران
نشستند و بخشی از خاطره شنوندگان «قصه ظهر جمعه »
شدند، ولی بسیاری از شنوندگان رادیو سراسری در دهه 60
و 70 ، این برنامه را با صدای محمدرضا سرشار كه به عنوان
رضا رهگذر شناخته میشد به یاد می آورند و قصه ظهر جمعه
برایشان با این صدا ماندگار شد. پس از توقف پخش این برنامه
در دهه 90 و پخش تكراری آن، گروه فرهنگ و ادب، دوره
جدید این برنامه را در دستور كار خود قرار داد و اكنون این
برنامه به تهیه كنندگی ندا حاج اسماعیلی و روایتگری رضا
خضرایی، گوینده پی شكسوت رادیو، جمعه ها ساعت 13:30
از رادیو ایران شنیده می شود.
از میشل استروگف تا نینوای حسین علیزاده
وقتی به استودیوی شماره 25 محل ضبط برنامه «قصه ظهر
جمعه » می رسم كه شیما اهدایی وند پس از آزمایش نهایی از ندا
حاجی اسماعیلی می خواهد كار را شروع كند.
موسیقی برنامه با سوز و حالی خاص پخش میشود. موسیقی
این برنامه، یكی از خاطره انگیزترین موسیقی های برنامه های رادیویی
برای شنوندگان قدیمی این رسانه است، به طوری كه برای آنان نوعی
خاطره را به یاد م یآورد. به گفته محمد رضا سرشار، در سال 1360
موسیقی برنامه، بخشی از موسیقی متن فیلم «میشل استروگف » بود.
موسیقی بدی هم نبود، ولی دو مشكل اساسی داشت: یكی اینكه بكر
و بدیع نبود و دوم اینكه غربی بود و با برنامه كاملا شرقی و ایران یای
مثل قصه ظهر جمعه تناسب نداشت.
یدالله گودرزی، مدیر گروه فرهنگ وادب رادیو ایران با اشاره به این
موضوع م یگوید: چون در آن زمان ما در همه تعطیلات غیر جمعه
هم، برنامه قصه گویی داشتیم، سرشار تصمیم گرفت كه موسیقی
برنامه را تغییر دهد. وقتی موضوع با مدیر وقت رادیو، مهدی ارگانی
در میان گذاشته شد، از آن استقبال كرد. نوار موسیقی جدیدی از
حسین علیزاده معروف به نینوا به بازار آمده بود كه صداوسیما حق
استفاده از آن را در برنامه های خود ظاهرا به مبلغ 30 تومان )به
ارزش پول آن زمان( خرید و قسمتی از آن برای برنامه، صداگذاری
و تدوین شد.
وی می افزاید: متاسفانه چون نیمی از برنامه سازان از این موسیقی
استفاده كردند دست اندركاران برنامه ناچار شدند كه موسیقی برنامه
را عوض كنند كه آقای رهگذر باز هم سفارش كار دادند كه حاصل
آن همین موسیقی جا افتاده و پذیرفته شده فعلی شد كه سازنده اش
علی غلامعلی است.
گودرزی تصریح م یكند: لازم م یدانم از زحمات همه كسانی
كه در شكل گیری برنامه نقش داشتند علاوه بر جناب سرشار، از
محمدحسین كیانپور و محمد میركیانی نیز سپاسگزاری كنم. «قصه
ظهر جمعه » یكی از برنامه هایی است كه بر اساس سنت قصه گویی در
رادیو ایران وجود دارد و برنامه «شب به خیر كوچولو » هم از برنامه های
قصه محور رادیوایران است كه با اجرای دوست داشتنی مریم نشیبا
برای كودكان روی آنتن میرود.
وی می افزاید: در حقیقت رویكرد «قصه ظهر جمعه » بهره گیری
نوین از منابع حماسی و عرفانی و ادبی است و ضروری است شبكه های
رادیویی در این زمینه برنامه ریزی كنند، چون جای قصه در رادیو
است و قصه گویی بركات بی شماری دارد كه نباید از آن غافل شد.
توجه به خواسته مخاطب
از دكتر محمدجعفر محمدزاده، مدیر رادیو ایران در خصوص
استقبال مردم از برنامه م یپرسیم، م یگوید: «قصه ظهر جمعه » از
برنام ههای قدیمی و مورد علاقه مردم است كه پس از چند دهه هنوز
هم مورد توجه است و مخاطب خودش را دارد. وقتی مردم برنام های را
دوست داشته باشند، ما هم وظیفه داریم به خواسته مردم توجه كنیم.
وی م یافزاید: دوره جدید پخش این برنامه با استقبال مردم مواجه
شده و گروه برنام هساز هم تمام تلاشش را م یكند كه با كیفیتی
مطلوب به خواست مخاطب احترام بگذارد. اركان یك برنامه خوب،
متن فاخر، اجرای خوب، و تدوین و تنظیم حرف های است كه در این
دوره، زمینه و امكانات مطلوبی برای تولید برنام ههای فاخر و ماندگار
فراهم شده است.
روایت داستا نهای جدید و قدیم
در گذشته مهدی سدیفی، خانم میركیانی و رضوان موسوی،
تهی هكنندگی برنامه را بر عهده داشت هاند. ندا حاجی اسماعیلی، تهیه
كننده جوان برنامه م یگوید: «قصه ظهر جمعه » برا ساس داستا نهای
جدید و داستا نهای قدیم روایت م یشود كه غیر از خودم، یدالله
گودرزی، مدیر گروه فرهنگ و ادب رادیو ایران و طهورا محمدی،
داستا نهای آن را م ینویسیم.
او كه تقریبا هفت سالی است، برنامه «گلبانگ » را به صورت ثابت با
مریم نشیبی تهیه م یكند،ا دامه م یدهد:ا لبته قبلا ز برنامه «گلبانگ »
هم برنامه داشت هام، ولی این برنامه برای من جایگاه ویژ های دارد و از
حضور در آن خرسندم.
اسماعیلی با اشاره به داستا نهایی كه در این برنامه استفاده
م یشود، تصریح م یكند: در باب كتاب خاصی تعصب نداریم و برای
ما ساختار قصه و امكان تنظیم رادیوی یاش، اهمیت دارد. به طور
مثال از آثار مهدی آذر یزدی، هوشنگ مرادی كرمانی، داستا نهای
كلیله و دمنه، قص ههای شاهنامه، مثنوی مولوی و البته داستا نهایی
از نویسندگان جوان نیز كه قابلیت پخش و بازآفرینی داشته باشند،
استفاده م یكنیم كه البته همه قص هها باید تنظیم رادیویی شوند.
وی در خصوص موسیق یهایی كه در دل برنامه استفاده م یكند،
م یگوید: سعی م یكنم برای انتخاب موسیقی در برنامه ظهر جمعه
دقت كنم كه هم به بافت خاطر هانگیز برنامه لطمه نخورد، هم با حال
و هوای داستان، ه مخوانی داشته باشد.
اهمیت قص هگویی یك گوینده
رضا خضرایی، گوینده پی شكسوت رادیو كه گویندگی این برنامه
را در دور جدید عهده دار شده است، م یگوید: تعامل با مخاطب
از مه مترین اصول گویندگی در رادیو است و این برنامه یكی از
ماندگارترین و با ارز شترین آثاری است كه در رادیو، گویندگ یاش
را برعهده گرفت هام.
او با اشاره به تفاوت گویندگی در این برنامه با دیگر برنام هها
م یگوید: گویندگی «قصه ظهر جمعه » با گویندگی در برنام ههایی
مثلا تاریخی یا مذهبی، تفاو تهایی دارد. در قص هگویی و روایت یك
داستان، ارتباط باید صمیم یتر شود تا پیام قصه به ذهن مخاطب
بنشیند و از آن لذت ببرد.
خضرایی درباره حضورش در این برنامه م یافزاید: من از فروردین
سال 1352 گویندگی رادیو را شروع كرد هام و با توجه به شناختی كه
مدیر گروه فرهنگ و ادب رادیو ایران از صدای من داشت، ترجیح داد
اجرا به من سپرده شود.
او در خصوص لحن و بیان م یگوید: طبیعی است كه قص هگویی
و روایت كردن یك قصه خیلی با یك متن ادبی- تاریخی و حتی
اجتماعی تفاوت دارد. در نتیجه آن حال وهوایی كه این بیان باید
داشته باشد و ارتباطی كه با مخاطبش برقرار م یكند، بسیار بسیار باید
صمیمانه باشد و لحن قص هگویی و بیان قصه باید به صورتی باشد كه
كاملا در ذهن مخاطب بنشیند. من سعی كرد هام این لحن و بیان را
اجرا كنم. من با همین سبك هم قص هگویی در برنام ههای رادیو تهران،
فرهنگ و مواردی دیگر شبیه به این داشت هام، ولی «قصه ظهر جمعه »
به دلیل جایگاه خاص وسابق هاش و نیز شنوندگان خاصش، باید لحن
و بیان اثرگذاری داشته باشد.
این گوینده پی شكسوت رادیو درباره علاق هاش به ادبیات و
قص هگویی م یگوید: گوینده با توجه به علایقش با مخاطب، ارتباط
برقرار م یكند و این ارتباط روی اجرایش اثر مثبت م یگذارد. من در
زمینه اجرای برنام ههای ادبی سابقه خوبی دارم. در كنار برنام ههای
مذهبی - اجتماعی، برنام ههای ادبی فراوانی اجرا كرد هام . بعد از 48
سال سابقه و تجربه در اجرای گون ههای مختلف رادیویی، م یتوانم
قص هگویی كنم و این قص هگویی هم بخشی از این اجراهای رادیویی
من است. هرچند كه به خاطر علاق های كه به متون كهن و ادبیات
بسیار فاخر و پر بار فارسی دارم، امیدوارم در این زمینه هم بتوانم
كاری موفق و درخور سلیقه مخاطب ارائه كنم .
خضرایی ادامه م یدهد: بخش اعظم تلاش گویندگان این است كه
با مخاطب، ارتباط برقرار كنند و متن را در ذهن و فكر و اندیشه و روح
و جان مخاطب بنشانند و این یكی از شگردهایی است كه بسیاری
از گویندگان ما در این زمینه به آن دست پیدا كرد هاند. در این میان،
قص هگویی جای خودش را دارد و روایتی كه گوینده از آن داستان
ارائه م یدهد به گون های است كه همه جزئیات ماجرا در لحن و گفتار
گوینده تنیده م یشود و اگر این اتفاق بیفتد، مورد اقبال مخاطب قرار
م یگیرد.
در حال یكه استودیو را ترك م یكنم، صدای خضرایی را م یشنوم
كه در پایان هر حكایتی كه اجرا م یكند، م یگوید: «خب دوستان
خوبم، همراهان همیشگی برنامه قصه ظهر جمعه، این هم از قصه
امروز ما، امیدوارم از شنیدن این قصه راضی شده باشید و مثل
قص ههای دیگر ایرانی، برایتان لذت بخش باشد. جمعه آینده باز هم
میهمان شما خواهیم بود و تا آن موقع همگیتان را به خدای بزرگ
و مهربان م یسپارم.