جام جام انلاین بررسی آخرین وضعیت تحولات افغانستان و آینده پیش روی آن در «بحث روز»

در فاصله یك روز پس از اعلام طالبان مبنی بر تشكیل كابینه موقت در هسته مركزی قدرت، برنامه « بحث روز» رادیو ایران به بررسی آخرین تحولات این روزهای افغانستان پرداخت. دكتر محمدرضا فرقانی و دكتر نوذر شفیعی تحلیل گران مسائل افغانستان، كارشناسان مهمان این برنامه بودند.


به گزارش جام جم آنلاین از رادیو ایران، دكتر محمدرضا فرقانی، كارشناس ارشد مسائل افغانستان و منطقه در توضیح اینكه چرا افغانستان به این نقطه رسید گفت: با توجه به توافق سیاسی كه بین آمریكا و طالبان در اواخر سال 98 به امضا رسید، این وضعیت قابل پیش بینی بود. در همان زمان تمامی كارشناسان و متخصصین مسائل افغانستان اتفاق نظر داشتند كه در صورت این توافق، طالبان خواهند توانست قدرت را به دست بگیرند؛ اما آنچه كه باعث شگفتی شده است سرعت این تحولات است كه شاید هیچ یك از كارشناسان و حتی خود مردم افغانستان پیش بینی نمی كردند كه در فاصله كوتاهی بین حدود یك ماه، طالبان بتوانند استانهای افعانستان را یكی پس از دیگری بگیرند و بدون هیچ مقاومت و حتی شلیك یك گلوله وارد كابل شوند و كاخ ریاست جمهوری و كنترل كابل را به دست بگیرند و این باعث تعجب شده است.

سیاست های غلطی كه آمریكا در افغانستان طی بیست سال گذشته در این كشور به اجرا گذاشتند، از حملات كور به مردم و تجمعات تا حمله به طالبان و گروه های دیگر و در زمینه سیاسی هم روی كار آوردن دولت های كاملا وابسته و دست نشانده حتی با تقلب و دخالت مستقیم در انتخابات كه كاملا این سیاست ها شكست خورد و در آخرین انتخابات افغانستان از 20 میلیون افراد واجد شرایط رأی دادن، تنها كمتر از 2 میلیون نفر شركت كردند و اشرف غنی با 900 هزار رأی برسر كار آمد كه نشان دهنده شكست وعده های دولت سازی و ملت سازی امریكایی ها در افغانستان بود.

در ادامه برنامه دكتر شفیعی، كارشناس مسائل افغانستان در ارتباط تلفنی با «بحث روز» درباره تركیب اولیه دولت طالبان كه روز گذشته از سوی این گروه اعلام شد، به ترسیم دورنمایی از وضعیت افغانستان در روزهای آینده پرداخت و گفت: یكی از مهمترین انتظاراتی كه مردم افغانستان و جامعه بین المللی از طالبان داشتند، بحث تشكیل دولت و تركیب آن بود كه قرار بود یك دولت فراگیر تشكیل بدهد. منظور از دولت فراگیر، تركیب كلی ای از گروه های قومی و حتی جنسیتی بود. اما دولتی كه تشكیل شده است اولا همه از یك قوم و طالبانی و دیگر اینكه از نظر جنسیتی همه مرد هستند. قطعا هم در داخل و هم بیرون افغانستان نسبت به این اقدام واكنش و اعتراضات دیده خواهد شد، هرچند كه طالبان این تركیب را اولیه اعلام كنند.

كارشناس مسائل افغانستان درباره واكنش امریكایی ها به این موضوع اضافه كرد: افغانستان برای امریكایی ها خیلی مهم است و در رقابت استراتژیكی كه با چین دارند در واقع حلقه ای است كه سیاست مهار امریكا علیه چین را تكمیل می كند و حالا چطور می شود كه امریكا از افغانستان با این درجه از اهمیت خارج می شود؟

هرچند كه امریكایی ها می گویند ماندن در افغانستان هزینه هایی را برای ما داشته اما از سال 1400 به بعد این هزینه ها كاهش پیدا كرده بود اما یكی از اهدف امریكایی ها حالا ایجاد یك افغانستان بی ثبات است كه بی نظمی و آشوب های آن مدیریت شده باشد و این برای آسیب پذیر كردن چین مفید تر است تا بحران به ایالت های چین و قومیت های اقلیت آن هم سرریز كند كه در این مناطق تمایلات جدایی طلبی از چین را دارند.

دكتر شفیعی در ادامه اضافه كرد، هرچند واكنش كشورها در مواجهه با مسئله افغانستان وابسته به امنیت ملی آنهاست اما حل بحران و مشكلات افغانستان نیازمند همكاری جمعی جامعه بین المللی است تا قبل از تاثیرپیامدهای منفی بحران افغانستان وارد عمل شوند كه به شكل گیری یك دولت فراگیر در افغانستان برسد.

دكتر فرقانی دیگر كارشناس حاضر برنامه در پرسش به همین سوال كه امریكایی ها در این شرایط چه هدفی را دنبال می كنند گفت: این سیاست بی ثبات سازی به خصوص در كشورهایی كه در حلقه اتحاد با امریكایی ها نباشند، اصل كلی سیاست خارجی امریكاست. اگر افغانستان را نتوانستند در كنترل خود داشته باشند، قطعا این به دنبال نا امن شدن این منطقه هستند و این بی ثبات سازی و ناامنی می تواند برای پیشبرد اهداف منطقه ای و بین المللی آنها كارساز باشد.

دكتر فرقانی در تكمیل پیشنهادات برای به ثبات رسیدن وضعیت موجود افغانستان گفت: باید این واقعیت صحنه موجود را بپذیریم كه افغانستان حاضر با افغانستان پنجاه و یا صد سال پیش تفاوت دارد. شاید در آن زمان یك قوم می توانست حاكمیتی را برای خود به صورت یك جانبه ایجاد كند و بقیه اقوام را هم با زور و فشار تحت حاكمیت خود بگیرد اما بعد از تحولات دهه های گذشته، مردم این كشور دیگر آن مردم گذشته نیستند. امروز برای ایجاد ثبات و امنیت كه آرزوهای همه مردم افغانستان است، حكومت همه وسیع البنیاد و همه شمول و دولت فراگیر است كه بحثی از قومیت در آن نباشد. ساختار سیاسی بر اساس قانون اساسی آن به گونه ای باشد كه حاكمیتی برای یك قوم خاص در آن نباشد؛ اتفاقی كه در این سالها حتی با حضور امریكایی ها كه از دموكراسی دم می زنند محقق نشده است و برعكس به شوونیسم قومی در افغانستان دامن زدند و به قدرت رسیده ها تماما پشتون بودند.

دكتر شفیعی درباره جبهه مقاومت و نقش آن در تغییر و تحولات اخیر با مرور پیشینه شكل گیری این جبهه در پنجشیر گفت: این جبهه كار را برای طالبان سخت كرده است، همان طور كه در سال 80 همین جبهه مقاومت توانست با حمایت نیروهای خارجی طالبان را شكست دهند. به همین جهت در صورتی كه طالبان نتوانند تدبیری برای موضوع جبهه مقاومت اتخاذ نكنند و یا متعهد به قول ها و تعهدات خود مبنی بر دولت فراگیر عمل نكنند كه متاسفانه با اقدام دیروز و كابینه اعلام شده از سوی طالبان این اتفاق نیفتاد، این نقطه منفی بسیار بدی برای آنهاست با توجه به سابقه سیاهی كه در دهه هفتاد طالبان از خود به جا گذاشتند. طالبان اگر به دنبال برقراری ثبات و آرامش در افغانستان هستند باید در درجه اول تفكرات خشك و محدود خود را از حاكمیت تغییر دهند، به تعهدات و بیانیه هایی كه اعلام كردند متعهد باقی بمانند و نسبت به تشكیل یك دولت فراگیر و همه شمول همان طور كه قول دادند اقدام كنند. طالبان اعلام كرده است كه این دولت موقت است و برای تشكیل دولت دائمی سعی خواهد كرد این تعهدات را انجام دهند.