نظامی گنجوی میراث مكتوب و معنوی حوزه تمدنی ایران فرهنگی است.

كم‌توجهی و دوری از شناخت مفاخر فرهنگی و بیگانگی با آثار زبان و ادبیات فارسی، كمبود تولیدات فاخر زبانی نقطه آسیب‌پذیری فرهنگ و زبان فارسی است.

▫️از مشكلات ایران فرهنگی در طول تاریخ دشمنی با این زبان و فرهنگ بوده است و این دشمنی از زمان حمله اسكندر به ایران آغاز شده و در سده‌های نخست هجری تكرار شد و با حمله مغول به سرزمین‌های ایران به اوج خود رسید و البته هربار مهاجمان برغم آسیب‌های نخستین در دراز‌مدت نه تنها نتوانستند به این فرهنگ آسیب برسانند بلكه در فرهنگ ایرانی و زبان فارسی هضم و جزئی از آن شدند.
▫️كارهای غیر فرهنگی برای مصادره، تحریف و وارونه نمایی از آثار و مفاخر پارسی جریانی غیر فرهنگی است و مقابله و هوشیاری وظیفه پاسداران زبان فارسی دانست.
▫️زبان، زادگاه، نژاد و زندگی نظامی گنجوی، بزرگترین سراینده حماسه‌های عاشقانه پارسی ثبت و ضبط است و برای شناخت این شاعر بلندآوازه پارسی‌گو هیچ منبعی مانند دیوان اشعار او گویا و مستند نیست كه در آن خود را «دهقان فصیح پارسی‌زاد» معرفی كرده است و خیلی روشن درباره زبان خود گفته است:
نظامی كه نظم دری كار اوست
دری نظم كردن سزاوار اوست

▫️ گواه اصالت شعر نظامی صدها نسخه خطی در موزه‌ها و كتابخانه‌های معتبر جهان است؛ به عنوان نمونه تنها فرهنگستان هنر ایران فهرستی از هفتاد نسخه خطی كه افزون بر ارزش تاریخی دارای ارزش هنری اعم از خط، نقاشی و نگارگری دارد را جمع‌آوری و معرفی نموده كه قدیمی‌ترین آن مربوط به اوایل سده هشتم و تازه‌ترین آنها مربوط به دوره قاجار است.

▫️اصالت و فراوانی نسخه‌های خطی شعر نظامی گنجوی آنگونه است كه فقط در موزه ملك تهران 22 نسخه خطی از شعر نظامی گنجوی نگهداری و در معرض دید عموم قرار گرفته است؛ و همین بس كه بدانیم فقط از مخزن‌الاسرار نظامی تاكنون 65 نسخه خطی در جهان شناسایی شده است.

▫️ اگر امروز زادگاه و مزار نظامی گنجوی از ایران جدا افتاده باشد؛ نمی‌توان پنهان كرد و نادیده گرفت كه گنجه روزگاری مركز شعر و ادب فارسی بوده به نحوی كه جمال‌الدین خلیل شروانی در كتاب نزهه‌المجالس كه در اوایل سده هفتم تالیف كرده است از 24 شاعر رباعی‌سرای پارسی‌گوی این شهر نام برده و نمونه شعر آنها را در اثر ارزشمند خود آورده است، اثری كه نسخه خطی آن در كتابخانه سلیمانیه استانبول نگهداری می‌شود و برای نخستین بار هلموت ریتر آلمانی در سال 1933 م آن را به جهان ادبیات معرفی كرد و مرحوم دكتر امین ریاحی آن را تصحیح و همراه با توضیحات منتشر نموده است.
▫️ نكته‌ی با اهمیت دیگر آنكه نظامی در شعرش بیش از چهل بار از ایران یاد كرده است و بارها زبان خود را پارسی و یا دری دانسته است، حال گیریم كه با جعل و وارونه نمایی اشعاری را به نظامی گنجوی نسبت دادند؟ با صدها نسخه خطی نظامی و با تاثیر ژرف او بر شعر و ادبیات پارسی‌گویان جهان از شبه‌قاره تا خراسان و ایران و عراق تا فرارودان چه‌خواهند كرد؟!

▫️ باید بدانیم و بدانند كه فرهنگ از جنس اموال منقول نیست كه خریدنی یا جداشدنی باشد؛ بخش عمده فرهنگ میراث ناملموس و متعلق به آن تمدن است و به عنوان هویت فرهنگی آن تمدن باقی خواهد ماند، حال آنكه اسناد ملموس و كهن این پیوستگی و وابستگی در دسترس است.

محمدجعفر محمدزاده